Bol u donjem delu leđa uzrokovan oboljenjima lumbalnih diskusa se češće javlja kod sportista u odnosu na opštu populaciju.
Osnovna oboljenja lumbalnih diskusa su:
- Degeneracija diskusa
- Anularna fisura
- Diskus hernija
Sva tri oboljenja su, u stvari, različite faze jednog istog patološkog procesa.
Sportovi u kojima se najčešće javljaju oboljenja lumbalnih diskusa
Oboljenja lumbalnog diskusa se viđaju u svim sportovima, ali su najčešća kod sportskih aktivnosti pri kojima lumbalni deo kičmenog stuba trpi najveće opterećenje: savijanje i uvijanje tela (kičmenog stuba), dizanje težeg tereta, skokovi, grubi kontakt…
Sportovi u kojima se oboljenja lumbalnog diskusa najčešće javljaju su:
- rvanje
- plivanje
- košarka
- tenis
- fudbal
- dizanje tegova
- veslanje
- odbojka
- hokej
- gimnastika
Nastanak oboljenja diskusa
Diskusi su želatinozne pločice smeštene između pršljenskih tela. Sastoje se iz centralnog mekog jedra i spoljašnjeg čvrstog fibrozbog prstena. Imaju zaštitnu ulogu (šok absorber), odnosno upijaju mikrotraume kojima je kičmeni stub izložen u toku životnih aktivnosti i tako štite međupršljenske zglobove. Starenjem diskusi degenerišu, odnosno gube vodu (dehidriraju), što dovodi do smanjenja njihove elastičnosti i slabljenja zaštitne uloge. Ovaj proces je izraženiji ukoliko je kičmeni stub izloženiji traumama što je, pored ostalog, karakteristično i za različite sportske aktivnosti.
Degeneracija diskusa podrazumeva dehidrirani diskus smanjene elastičnosti, ali bez pomerenja iz svog ležišta u međupršljenskom prostoru i bez anularne fisure, odnosno pucanja fibroznog prstena.
Anularna fisura podrazumeva degenerisani diskus uz prisustvo pucanja spoljašnjeg fibroznog prstena, ali bez pomeranja diskusa iz svog ležišta u međupršljenskom prostoru.
Diskus hernija podrazumeva pomeranje degenerisanog diskusa iz svog ležišta put nazad u kičmeni kanal, pri čemu dolazi do pritiska odgovarajućih nervnih korenova (usled toga bol zrači u nogu).
Osnovni simptomi
Degeneracija diskusa i analurna fisura
Simptomi degeneracije diskusa bez ili sa anularnom fisurom su manje-više isti:
- Lokalizovani bol u donjem delu leđa bez zračenja u noge ili okolne regije
- Bol se pojačava u situacijama pojačanog pritiska na diskus (duže sedenje, saginjanje, skokovi i slično)
- Bol se smanjuje kod smanjenja pritiska na diskus (ležeći položaj)
Diskus hernija
- Bol u donjem delu leđa sa zračenjem u jednu ili obe noge
- Utrnulost u potkolenici i/ili stopalu
- Slabost stopala – nemogućnost hodanja na peti ili prstima (javlja se relativno retko)
- Poremećaj funkcije mokrenja i stolice, odnosno potencije kod muškaraca (javlja se veoma retko)
Dijagnostika
Dijagnoza se postavlja na osnovu:
- Anamneza (podaci koje pacijent daje o svojim tegobama)
- Neurološki pregled
- Objektivizacija bola (antalgičan hod, pozitivan Lazarevićev znak)
- Oslabljen/ugašen Ahilov i patelarni refleks
- Poremećaj senzibiliteta (hipestezija u potkolenici i stopalu)
- Oslabljena snaga mišića potkolenice , odnosno slabost stopala (peronealna ili tibijalna pareza/paraliza)
- MRI pregled LS kičme
Lečenje
Lečenje se može podeliti na neoperativno (konzervativno) i operativno lečenje.
Neoperativno lečenje
- Mirovanje (ne duže od nekoliko dana u odnosu na početak bolova)
- Lekovi protiv bolova (analgetici i nesteroidni antinflamatorni lekovi)
- Epiduralna steroidna injkecija
U kičmeni kanal se ubrizgava kombinacija lekova (lokalni anestetik i kortikosteroid) koji deluju direktno na mestu pritiska na nervni koren i dovode do smanjenja otoka, zapaljenja i bola. - Selektivna radikularna injekcija (radikularna blokada)
Kombinacija lekova (lokalni anestetrik i kortikosteroid) se daje u neposrednu blizinu pritisnutog nervnog korena, što dovodi do smanjenja bola, otoka i zapaljenja. Intervencija se obično radi pod kontrolom rendgena, ultrazvuka ili neurostimulacije. - Fizikalni tretman
- Individualizirane vežbe za brži oporavak i vraćanje uobičajenim sportskim aktivnostima
Poseban program vežbi individualno prilagođen sportisti u zavisnosti od izraženosti tegoba, prethodnog lečenja, trajanja tegoba, vrste sporta, motivacije i drugih faktora.
Operativno lečenje
Kod degeneracije diskusa i anularne fisure, operativno lečenje je veoma retko indikovano. Kod diskus hernije, u situacijama kad konzervativno lečenje ne daje zadovoljavajui efekat u periodu od 4-6 sedmica, postavlja se indikacija za operaciju. Zlatni standard je mikrohirurška discektomija – odstranjene obolelog diskusa pod kontrolom operativnog mikroskopa.
Vraćanje sportskim aktivnostima
Nakon nehirurškog (konzervativnog) lečenja sportista se može vratiti uobičajenim sportskim aktivnostima po prestanku bolova uz uredan klinički nalaz (bol se ne može isprovocirati odgovarajućim testovima). Ovaj period varira od neokoliko sedmica do nekoliko meseci zavisno od mnogih faktora kao što su: izraženost i trajanje tegoba (bolova), vrsta sporta, načini lečenja, motivacija i drugo.
Nakon operacije (mikrohiruška discektomija) oko 90% operisanih se vraća sportskim aktivnostima. Zavisno od različitih faktora, period vraćanja može varirati od 2 do 12 meseci, prosečno 5-6 meseci. Na primer, Watkins je objavio rezultate po kojima se 3 meseca nakon operacije sportskim aktivnostima vratilo 50% operisanih, 6 meseci nakon operacije 72%, 9 meseci nakon operacije 77% i 12 meseci nakon operacije 84% operisanih.
