Zglob kolena jedan je od najkompleksnijih zglobova u ljudskom telu. Omugućava pokrete pregibanja, opružanja, kao i ograničene pokrete spoljašnje i unutrašnje rotacije. Uzimajući u obzir kinetički lanac donjih ekstremiteta, zglob kolena predstavlja ključnu kariku koja obezbeđuje uspravan hod čoveka. Shodno tome, ovaj zglob izložen je velikom broju povreda i oštećenja koji dovode do pojave akutnog i/ili hroničnog bola, naročito kod sportista i dece koja se bave sportom. Adekvatna dijagnostika i lečenje od velikog su značaja za uspešno tretiranje ovih stanja.
Bolovi u kolenu u odnosu na anatomsku regiju
Bol u prednjem delu kolena
Bol u prednjem delu kolena jedno je od najčešćih stanja koje se javlja kod profesionalnih sportista, rekreativaca, ali i kod dece u periodu rasta i razvoja. Uzevši u obzir anatomiju ove regije kolena pažnju treba obratiti na patelofemoralni zglob, patelarni ligament, burze u ovoj regiji, kao i Hofovo masno jastuče. Takođe, posebnu pažnju treba obratiti i na pojavu osetohondroza koje su karakteristične za decu koja se bave sportom (Tabela 1).
| SPORTISTI | DECA |
| Patelofemoralni bolni sindrom | Mb. Osgood Schlater |
| Hofa sindrom | Mb. Sinding-Larsen-Johansson |
| Tendinopatija patelarnog ligamenta | Mb. Blount |
| Tendinopatija m. quadriceps femoris-a | Osteochondritis dissecans |
| Burzitisi | Osteosarkom |
| Patelofemoralna nestabilnost | |
| Ruptura prednjeg ukrštenog ligamenta | |
| Akutni i hronični sinovitis |
Bol u medijalnom delu kolena
Medijalni meniskus i medijalni kolateralni ligament su strukture kolena koje se najčešće povređuju u ovoj anatomskoj regiji i samim tim su najčeći uzroci bola u predelu unutrašnjeg dela kolena. Ostali uzroci bola ove regije navedeni su u Tabeli 2.
| NAJČEŠĆI UZROCI | OSTALI UZROCI |
| Oštećenje medijalnog meniskusa | Sindrom medijalne plike |
| Povreda medijalnog kolateralnog ligamenta | Pes anserinus burzitis/tendinopatija |
| Ruptura prednjeg ukrštenog ligamenta | Pellegrini-Stieda sindrom |
| Akutni i hronični sinovitis | Osteoartritis |
| Ruptura medijalnog patelofemoralnog ligamenta i/ili medijalnog retinakuluma čašice |
Bol u lateralnom delu kolena
Bol u spoljašnjem delu kolena najčešće se javlja kao posledica povrede lateralnog meniskusa, zapaljenja iliotibijalne trake i povrede lateralnog kolateralnog ligamenta. U obzir treba uzeti i moguću povredu peronealnog nerva, kao i oštećenje tetive m. biceps femoris-a (Tabela 3).
| NAJČEŠĆI UZROCI | OSTALI UZROCI |
| Oštećenje lateralnog meniskusa | Patelofemoralni sindrom |
| Povreda lateralnog kolateralnog ligamenta | Tendinopatija m.biceps femoris-a |
| Sindrom iliotibijalne trake | Kompresivna neuoropatija n.peroneus communis-a |
| Osteoartritis |
Bol u zadnjem delu kolena
Bol u zadnjem delu kolena najčešće se javlja kao posledica efuzije (izliva) nastale usled akutne povrede neke od ligamentarnih struktura kolena. Efuzija može dovesti do razvoja tzv. Bekerove ciste koja, u zavisnosti od veličine i lokacije, može davati manje ili veće tegobe. Ostali uzročnici bola ove regije kolena prikazani su u Tabeli 4.
| NAJČEŠĆI UZROCI | OSTALI UZROCI |
| Efuzija zgloba | Tendinopatija m.popliteus-a |
| Bekerova cista | Tendinopatija m.gastrocnemius-a |
| Tendinopatija m. Biceps femoris-a | Duboka venska tromboza |
| Ruptura zadnjeg ukrštenog ligamenta |
Dijagnostika bola u kolenu
U cilju adekvatnog postavljanja dijagnoze neophodno je izvršiti detaljan klinički pregled sa prethodno uzetom anamnezom sa ciljem da se ustanovi tačan mehanizam povrede koji umnogome doprinosi postavljanju tačne dijagnoze. Kliničkim pregledom se dobija uvid u eventualno postojanje i vrstu otoka (hemartroza ili efuzija), aktivnu i pasivnu pokretljivost, postojanje triger tačaka, stabilnost samog zgloba kolena, kao i snagu mišića povređenog ekstremitata. Ukoliko dijagnoza nije jasna nakon kliničkog pregleda, a na osnovu postavljene sumnje, mogu se raditi i dodatne dijagnostičke metode: rendgen, ultrazvuk, magnetna rezonanca i artroskopija.
Lečenje bola u kolenu
U zavisnosti od etiologije povrede, bol u kolenu može se lečiti konzervativnim putem ili hirurški. U većini slučajeva, konzervativni vid lečenja, sa akcentom na funkcionalnu rehabilitaciju (kineziterapiju), daje pozitivne rezultate u pogledu saniranja tegoba (Tabela 5). Ruptura prednjeg ukrštenog ligamenta, kompleksne rupture meniskusa sa izraženom kliničkom slikom, izražena proliferacija sinovije, odgovarajuća oštećenja hrskavice, kao i hronična nestabilnost čašice najčešće zahtevaju operativno lečenje.
| METOD | VRSTA POVREDE |
| rice | Akutne povrede kolena sa pojavom hemartroze i efuzije u zglobnoj šupljini: rupture i istegnuća ligamenata, povrede meniskusa, sinovitis, burzitisi i sl. |
| Fizikalna terapija (elektro-, magneto-, lasero-, ultrazvučna terapija, tens) | Tendinopatije, akutni i hronični sinovitis, parcijalne rupture medijalnog i lateralnog kolateralnog ligamenta, burzitisi, osteoartritis, sindrom iliotibijalne trake |
| infilitracije/blokade | Triger tačke, burzitisi, Bekerova cista, osteoartritis, tendinopatije, sindrom iliotibijalne trake |
| Funkcionalna rehabilitacija (kineziterapija): obim pokreta, snaga mišića, proprioceptivni trening, trening izdržljivosti | Svaka povreda kolena I bol u kolenu |
Zaključak
Bol u kolenu, kako akutne, tako i hronične prirode, česta je pojava kod sportista i dece koja se bave fizičkom aktivnošću. Svaka pojava bola podrazumeva kraći ili duži prekid trenažnog i takmičarskog procesa i pad u sportskim performansama. Shodno tome, adekvatno postavljanje dijagnoze i prepisivanje terapije od izuzetnog je značaja za uspešno lečenje bola u kolenu i bezbedno vraćanje sportiste trenažnom procesu.
